Koronavirüsün koku kaybına neden olduğu uzun vakittir biliniyor olmasına karşın koku kaybının nedeni şimdi açıklanmamıştı. Artık ise bilim insanları, salgın hakkında klinik bulguları bir ortaya getirerek virüsün neden koku kaybına sebep olduğuna dair bir model oluşturdular.
Daha evvel yapılan çalışmalar, koku kaybının en yaygın nedenlerinin soğuk algınlığı ve üst teneffüs yolları enfeksiyonu üzere viral enfeksiyonlar olduğunu belirlemişti. Birebir vakitte COVID-19, SARS ve MERS üzere ölümcül olan koronavirüs tipleri dışında ölümcül olmayan koronavirüslerin de koku kaybına neden olduğu biliniyor.
Bu durumların birçoklarında koku kaybı, burnun tıkanması sonucunda koku moleküllerinin burnun koku alma reseptörlerine ulaşamamasından meydana geliyor. Tıkanma ortadan kalktığında, koku alma kaybı da ortadan kalkıyor. Lakin belirtmekte yarar var, kimi koku alma kayıpları aylarca yahut yıllarca sürebiliyor.
COVID-19 nedeniyle meydana gelen koku kaybı, başka hastalıklarınkinden farklı
Üstte da hatırlattığımız üzere birçok hastalık gibi yeni tip koronavirüs de koku kaybına neden oluyor. Fakat koronavirüsün neden olduğu koku kaybı, öteki hastalıklardan farklı halde meydana geliyor.
Takip edilen koronavirüs vakalarında apansız meydana gelen koku kaybı, bir yahut birkaç hafta içinde apansız kayboluyor. Enteresan bir biçimde koronavirüse yakalandıktan sonra güzelleşen beşerler, koku kaybı yaşadıkları devirde burunlarının tıkanık olmadığını bildiriyorlar. Bu nedenle bilim insanları, koronavirüs nedeniyle meydana gelen koku kaybını burun tıkanıklığıyla ilişkilendirmiyorlar.
Koronavirüs olaylarının birçoklarında bir yahut birkaç hafta sonra koku alma duyusu geri gelmiş olmasına karşın birtakım hadiselerde koku alma uzun bir müddet geçmesine karşın hala geri gelmedi.
Koronavirüs hastaları neden koku kaybı yaşıyor?
Koku alma duyusunun kaybedilip ani bir formda geri gelmesi durumunda, koku moleküllerinin burun içindeki reseptörlere ulaşamadığı var sayılır. Bu durum berbat bir kokudan korunmak için burnumuzu bir giysi ile kapatmaya benzetilebilir. Giysiyi burnumuzdan çektiğimizde ise koku almaya devam ederiz.
Yeni çalışmada bilim insanları, salgın mühletince koronavirüse yakalanan insanların burunlarının bilgisayar taramalarını incelediler. Yapılan incelemelerde, burnun koku alma bölgesinin şişmiş yumuşak doku ve mukusla tıkandığı görülüyor. Burun ve sinüslerin geri kalanının olağan göründüğü taramaların elde edildiği hastaların burunlarından nefes almakta zorluk yaşamadığı belirtildi.
SARS-CoV-2 ismiyle bilinen yeni tip koronavirüsün üst teneffüs yolunu kaplayan hücrelerin yüzeylerinde bulunan ACE2 isimli proteinlere bağlandığını biliyoruz. Koronavirüs, bu şekilde bağışıklık sisteminin devreye girmesine neden oluyor. Bu da virüsün bedende neden olduğu tahribatın başlangıcı olarak kıymetlendirilebilir.
Bilim insanları, çalışmalarının başında virüsün koku alma nöronlarını enfekte edip yok ettiğini düşündüler. Bu nöronlar, burundaki koku alma merkezinin beyindeki koku alma bölgesine bilgi iletmesini sağlayan hücrelerdir.
Lakin yapılan çalışma sırasında koronavirüsün hücrelere girmek için kullandığı ACE2 proteinlerinin koku alma nöronlarına ulaşmadığı anlaşıldı. Fakat koku alma nöronlarını destekleyen hücrelerde bu virüs tespit edildi.
Bilim insanları, takviye hücrelerinin koronavirüsten ziyan gören asıl hücreler olduğunu düşünüyorlar. Bedenin bağışıklık reaksiyonu, bu hücrelerin bulunduğu bölgenin şişmesine neden olduğundan koku alma duyusu kayboluyor. Dayanak hücreleri şişerken koku alma nöronları ziyan görmediğinden koku alma duyusu, şişlik geçtiğinde ansızın geri geliyor.
Birtakım hadiselerde koku alma duyusu neden geri gelmiyor?
Koku alma duyusunun geri döndüğü hadiseler için bu model geçerli olmakla beraber koku alma duyusunun geri gelmediği hadiselerde farklı bir süreç yaşanıyor. Bu durum üstüne de çalışma yapan bilim insanları, bağışıklık sisteminin virüse karşı verdiği reaksiyonun bedenin kendisine verdiği ziyanları göz önünde bulunduruyorlar. Bilim insanları, bağışıklık sisteminin reaksiyonu nedeniyle koku nöronlarının hasar görmüş olabileceğini düşünüyorlar.
Hasar gören koku nöronlarının yenilenmesi yavaş olduğu için kimi koronavirüs hadiselerinde koku alma duyusu birkaç hafta geçmiş olmasına karşın geri dönmüyor. Bu hadiselerde koku alma duyusunun geri dönüşü daha uzun olabilir.
