Dünyanın en temel sıhhat meselelerinden biri kanser ve ne yazık ki bu hastalığı yenmenin şimdi kesin ve kolay bir yolunu bulamadık. Bu bahiste yapılan pek çok farklı araştırma var ve bilim insanlarının bulguları her vakit hakikat değerlendirilmemiş olabilir.
Gelecekte gerçekleştirilecek tedaviler açısında bu kusurlu değerlendirmeler -ironik şekilde- bir umut ışığı barındırıyor. Bilgi madenciliği usulleri kullanılarak yapılan bir çalışmaya nazaran test edilmemiş 50 kadar ilaç sayesinde kanserle uğraş daha kolay olabilir.
Sonuç mu, sistem mi?
Araştırmayı gerçekleştiren isim olan Stanford Üniversitesi’nden Ann Lin, yaptığı açıklamada “İlaçların âlâ olmadığını söylemiyoruz” derken, ilaçların nitekim de kanserli hücreleri ortadan kaldırdığını belirtti. Temel sorun, ilaçların kanser hücrelerini öldürme sürecini onlardan beklendiği halde gerçekleştirmemiş olmasından kaynaklanıyor.
Ann Lin’in çalışması, kanser tedavisi bulma çalışmalarına genel manada ışık tutuyor. Özetlemek gerekirse, çalışmaya nazaran şu andaki kanser tedavisi bulma teşebbüsleri yaratıcılıktan biraz uzak ve ilkel, bu nedenle de bazen tahlile yarar sağlayabilecek yollar göz arkası edilebiliyor.
Haliyle sonuç veren fakat beklenen biçimde sonuç vermeyen ilaçların nasıl olup da kanserle uğraş edebildiğini belirlemek, ilerleme açısından epeyce değerli bir adım olarak görülüyor. Öykünün yarısını tedavi sürecinin gerisindeki düzenekleri belirlemek oluşturuyor, lakin bu söylediğimiz üzere yalnızca yarısı.
Deneme yanılma tekniği kanser tedavisini mümkün kılabilir
MIT ve Harvard’da kanser araştırmaları yapan Todd Golub, deneme yanılma formülünün tedavi bulma sürecini hızlandırabileceğini söylüyor. Bir imtihanda soruların karşılıklarını milyonlarca farklı halde girerseniz kesinlikle bir tanesi yanlışsız karşılıkları elde etmenizi sağlayacaktır.
Golub, Lin’in amaca yönelik çalışmaları için açık kaynaklı kanserle uğraş veritabanı Cancer Dependency Map üzerinde yaptığı çalışmaları, klinik çalışmalar öncesi olarak tanımladı. Her yıl milyonlarca insan kanser nedeniyle hayatını kaybediyor. Bu çalışma insanlara umut olabilir.
Kanser hücrelerindeki MELK isimli enzimi inceleyen araştırmacı, bu enzim olmadan kanser hücrelerinin neden hayatta kalamadığını bulmaya çalıştı. Hali hazırda MELK engelleyici bileşenlerin kanser tedavisinde kullanılabilmesi için çalışmalar yapılıyordu.
Hücreler yaşamaya devam etti
CRISPR teknolojisi kullanılarak MELK üretimine neden olan genler değiştirildiğinde bu hücrelerin ortadan kalkması gerekiyordu. Araştırmacıların bulguları ise bu formda olmadı. Daha sonraki çalışmalarda da sonuçlar değişmedi. İlaçlar belirli bir geni maksat aldığında kanser hücreleri ölse de kanser hücreleri ilaçlara reaksiyon vermedi.
Araştırmacılar, kanser hücrelerinin ölmesinin sebebinin MELK ile değil, CDK11 olarak isimlendirilen bir enzimin etkisiz hale gelmesinden kaynaklandığını ortaya çıkardı. Daha evvel CDK11’i hedefleyen ilaçların başarılı olduğu lakin bu durumun hiç ortaya çıkmadığı tabir edildi.
Binlerce ilaç test edildi
Araştırmacılar bu çalışmada tam 4518 farklı ilacı, 578 farklı kanserli hücreden alınmış 24 çeşit kansere karşı test etti. PRISM tekniği sayesinde eşzamanlı olarak incelenebilen, her birine atanmış “genetik barkodu” kullanarak sonuçları elde etmeyi sağlıyor.
Golub ve grubu sonuç olarak daha evvel gözardı edilmiş, başarısı keşfedilememiş olan yaklaşık 50 ilacı ortaya çıkardı. Deneme yanılma sürecini gerçekleştiren sistemin ve maksat tahlilinin Suudi Arabistan’daki Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’ndeki birleştirilme süreci başlandı.
