İnsan beyni, hala pek çok gizeme sahip. Bilim insanları, insan beyninin gizemlerini çözmeye çalışıyor olsalar da kimi çalışmalar, hala cevapsız kalıyor ve işin içinden çıkılamıyor. Bilim insanları, son birkaç yıla kadar beynin hem bayanlarda hem de erkeklerde ortak olabileceğini düşünüyor olsalar da son yıllarda, “kadın beyni” ile “erkek beyni” tartışması patlak verdi. Üstelik yapılan çalışmalar, bu bahiste farklı sonuçlar ortaya koyuyor.
Bayan beyni ile erkek beyni tartışmaları, bilim insanlarının gündemine yeni yeni oturmasına karşın gündelik hayatta mecazen de olsa tartışılan bir husus. İşte bilim insanları da bu durumu açığa çıkarmak için çalışmalarını sürdürüyorlar. Hatta yapılan son çalışmalarda yapay zekanın nimetlerinden de faydalanılıyor. Pekala bayan beyni ile erkek beyni halinde bir şey sahiden var mı? Başka cinsiyetlerdeki beşerlerle farklı bir beyin yapısına mı sahibiz?
Bir türlü sonuçlanamayan bayan beyni erkek beyni tartışmaları, 2015 yılında Daphna Joel tarafından ele alındı. Joel, mevzuyla ilgili yaptığı çalışmalarda 1,400'den fazla iştirakçinin beyin taramasını gerçekleştirdi. Erkek ve bayanların beyinlerindeki boyut farkının en fazla olduğu bölgeleri araştıran Daphna Joel, beyinlerin genel olarak erkek ya da bayan olarak ayrılmadığı sonucuna ulaştı. Joel'e nazaran insan beyni, erkeklere ya da bayanlara mahsus özelliklerin “mozaik”lerinden oluşuyordu. Hatta Joel, bu durumu “Mozaik Hipotezi” olarak açıklamıştı.
2015 yılında yapılan çalışmalar, o periyotlardan beri tartışmalara husus olmuştu. Kimi bilim insanları, Mozaik Hipotezi'ni kesin bir lisanla reddetmişlerdi. Hatta bilim insanları, bu hususta algoritmalardan faydalanılabileceğini açıkladılar. Uzmanlara nazaran makine tahsili ile oluşturulmuş algoritmalar, bir beyin yapısının cinsiyetini belirleyebilir. Pekala bu algoritma nasıl çalışıyor? İnsan beynini tarayan bu algoritmalar, cinsiyetin belirlenmesinde ne üzere etmenleri önemsiyor?
Mozaik Hipotezi'ne karşı olan bilim beşerlerine nazaran kelam konusu algoritmalar, yüzde 80 ile yüzde 90 oranında yanlışsız iddialarda bulunabiliyor. Yani bu algoritmalar, beyin taraması yaparak insan cinsiyetini büyük bir çarçabuk tespit ediyor. O zaman bir algoritma insan cinsiyetini bu kadar kolay bir biçimde ve yüksek doğruluk ihtimaliyle tespit edebiliyorsa, birtakım temel farklılıkları da tespit edebiliyor olmalı.
Daphna Joel, kendisine karşı çıkan bilim insanlarını bu husus üzerinden eleştiriyor. Joel'e nazaran kelam konusu algoritmalar, cinsiyeti nasıl tespit ettiğine dair ayrıntılı açıklama yapmıyor. Aslına bakacak olursak algoritmaları destekleyen bilim insanları da bu durumu doğruluyor. Lakin onlara nazaran kıymetli olan şey bu algoritmanın bir açıklama yapması değil, cinsiyeti hakikat varsayım etmesi. Pekala bir algoritma, bunu nasıl yapıyor olabilir?
Pek çok bilim insanına nazaran makine tahsil tekniğini kullanarak cinsiyet kestirimi yapan algoritmalar, tam manasıyla kara kutu gibiler. Zira bu algoritmaların beyin taramalarıyla cinsiyet kestirimini nasıl yaptığını kimse bilmiyor. Hatta algoritmalar, cinsiyet kestirimi için beyin taramasında farklı noktalara bile odaklanabiliyor. Artık yapılan yeni bir araştırmaysa, bu algoritmaların baş büyüklüğünden faydalanabiliyor olabileceğini gözler önüne seriyor.
Carla Sanchis Segura isimli bir bilim insanı ve grubu, bugüne dek üzerinde durulmamış olan bir durumu araştırdı. Segura ve grubu, kelam konusu algoritmaların baş büyüklüğünden yola çıkarak cinsiyet varsayımı yapabileceğini göz önünde bulundurdu. Yapılan çalışmalar da böylesi bir durumun hakikaten var olabileceğini gözler önüne serdi. Yani kelam konusu algoritmalar, çok büyük bir ihtimalle baş büyüklüğünden yola çıkıyorlardı.
Segura ve grubuna nazaran bayanlar, erkeklere oranla daha küçük bedenlere, başlara ve beyinlere sahipler. İşte son araştırma, bu gerçekliğin algoritmaları da etkileyebileceklerini ileri sürdüler. Hatta bu durumu test edebilmek için de “altın standart” olarak isimlendirdikleri bir olgu geliştirdiler. Bu olgu, baş ve beyin büyüklükleri çok yakın olan erkek ve bayanların beyinlerini bir ortaya getiriyor, bu sayede de algoritmanın nasıl reaksiyon vereceğini ortaya koyuyordu.
Araştırma takımı, insan beyinlerine ilişkin taramaları üç farklı halde gruplandırdılar. Bunlardan bir tanesi, beyinlerin rastgele sınıflandırılmasını, oburu ise büyük bir hassasiyetle ayarlanmasını (altın standart) içeriyordu. Bilim insanlarının son sınıflandırması ise yalnızca ham datalardan oluşuyordu. Ham bilgiler ve rastgele sınıflandırmada çalışan algoritmalar, hakikat sonuçları vermişti. Lakin hassasiyetle sınıflandırılmış taramalar, algoritmaların başını karıştırmaya yetmişti.
Bilim insanları, cinsiyet kestiriminde kullanılan 12 algoritmanın tümünü altın standartla test ettikleri vakit, muvaffakiyet oranının önemli oranda düştüğü sonucuna ulaştılar. Hatta algoritmaların muvaffakiyet oranı son durumda yüzde 10'lara gerilemişti. İşte bu çalışma, erkek beyni bayan beyni tabirleriyle ilgili tartışmaları biraz daha ileri noktalara taşıyacak üzere görünüyor. Üstelik son araştırmalar, algoritmaların güvenilirliğini de tartışmalara açacak üzere görünüyor.
