“Dil yoksunluğı deneyleri” ismi verilen bu deneyler, pek çok gizemi açığa çıkaracağı fikrinin ağır basması nedeniyle etik dert güdülmeksizin bebekler üzerinde denendi.
Lisanın kaynağının ne olduğunu, insan tabiatının temelini anlamak için yapılan bu deneylere kültür tarihçisi Roger Shattuck tarafından “Yasak Deney” ismi verildi. Pekala bu hassas deneylerin sonucunda neler oldu, maksada ulaşılabildi mi?
Bu deneylerden birincisi MÖ 600 yılında Mısır firavunu 1. Psamtik’in buyruğuyla yapıldı.
Tarihçi Heredot’un aktardığına nazaran; yeni doğmuş iki bebek, ebeveynlerinden alınarak bir çobana verilmiş. Çobanın bu bebeklerle konuşması yasaklanmış. Derken bebeklerden birinin ağzından bir söz çıkmış: becos.
“Becos” sözü Mısırlıların lisanında bulunmuyormuş. Yaptıkları araştırmada bu sözün o devrin çok öncesinde Anadolu’da yaşayan Friglerin lisanında konuşulduğunu tespit etmişler. Manası ise “ekmek”miş. Bunun üzerine Mısırlılar soylarının ve lisanlarının kaynağının Friglerden geldiğine inanmışlar.
Lakin kimi tarihçiler ve bilim insanları, bebeğin kullandığı bu sözün “agu” üzere “rastgele” çıkan bir söz olduğu görüşünde.
Bu deneyden yaklaşık 1800 yıl sonra Roma İmparatoru II. Frederick tarafından misal bir deney yapıldı.
Neredeyse hiç insan etkileşimi olmadan yetiştirilen bebeklerle hiç konuşulmamış. Bebeklerin İbranice, Yunanca, Latince ya da Arapça konuşacakları düşünülmüş. Zira bu lisanlar kutsal kitapların ya da antik metinlerin lisanları. II. Frederik’in asıl hedefi Adem ve Havva’nın hangi lisanı konuştuğunu bulmakmış. Bu olayları aktaran tarihçi Salimbene, bütün bunların başarısızlıkla sonuçlanan zalimce bir deney olduğundan bahsediyor.
Tarihteki bir öteki örnek ise Babür imparatoru Ekber’in çocuklarıydı. Dilsiz sütanneler tarafından büyütüldüğü söylenen çocuklar rastgele bir lisanı konuşamadılar. Ekber, konuşmanın işitme sayesinde mümkün olabileceğini söyleyerek akla en yakın tespiti yapan birinci kaynaklardan biri oldu.
Tabiatta hayvanlar tarafından büyütülen ya da tek başına büyüyen “vahşi çocuklar” bu mevzu hakkında bir fikir verebilir.
Bu çocuklar bulunduklarında rastgele bir insan lisanını konuşamadıkları görülmüş. Ukrayna’da bulunan bir kız çocuğu, köpeklerle bir arada büyüdüğü için onlar üzere irtibat kurabiliyor. Köpeklerin yanı sıra ayılar, koyunlar, inekler, keçiler ve hatta devekuşları tarafından büyütülen çocuk örneklerine de rastlandı. Her biri de yanlarında büyüdükleri hayvanlar üzere davranıyordu. İnsanların ortasına karıştıklarında yeni bilgiler edinseler de birçoklarının lisan yetenekleri asla gelişememiş.
İşitme engelli doğan bebekler rastgele bir söz duymadıkları için konuşamıyorlar. Pekala ya işaret lisanından de yoksun kalırlarsa ne olur?
Görüntüde yer alan Nikaragualı çocuklar, bir yaşa kadar rastgele bir işaret lisanı öğrenmemişler lakin ülkenin birinci işitme engellilere yönelik özel okulunda bir ortaya geldiklerinde kendi ortalarında el hareketlerini ve yüz mimiklerini kullanarak yeni bir işaret lisanı icat etmişler. Üstelik epeyce ayrıntılı, varlıklı bir dilmiş.
Bugün dünya üzerinde 6300 farklı lisan bulunuyor ve bunların nasıl ortaya çıktığı tam olarak bilnmiyor.
Örneklere bakılırsa nerede, nasıl, kimlerle büyüdüğümüz bağlantı biçimimizi ve beynimizi şekillendiriyor. Bir ortada yaşayan birinci beşerler muhakkak meçhul seslerle anlaşırken, çok uzun yıllar içinde o sesler nüfus ve seçeneklerin de artmasıyla birlikte sözlerin artmasına neden oldu. Bu da beynimizin gelişimini olumlu manada etkiledi hiç elbet ki.
Kaynaklar: 1, 2, 3
